Cumhuriyetimizin 100.Yılı ve İFSAK 64. Sezon Açılış Etkinlikleri Kapsamında
Cumhuriyetin Işığında: OTHMAR PFERSCHY Fotoğrafları-Söyleşi
Engin Özendes “Cumhuriyetin Işığında: OTHMAR PFERSCHY Fotoğrafları”başlıklı söyleşisiyle 23 Ekim 2023 Pazartesi Saat: 19:30 da İFSAK’ta…
Avusturyalı fotoğrafçı, 1898 Graz doğumlu Othmar Pferschy ülkesinde ve Almanya’da önemli fotoğrafçıların yanında çalıştı. 9 Ekim 1926’da Viyana garından bindiği Şark Ekspresi ile İstanbul’a gelirken konusunda bilgili bir fotoğrafçıydı.
Othmar’ın ülkemize geldiği yıllarda henüz çok yeni olan Türkiye Cumhuriyeti’nde çalışan; Etem Tem, Jean Weinberg, Esat Nedim Tengizman, Hayri T. Tolgay, Cemal Işıksel gibi bu dönemin belgelenmesinde, adını fotoğraf tarihimize yazdıran ve çalışmalarını
sürdüren fotoğrafçılar vardı.
Othmar İstanbul’da bir gazetede gördüğü ilan üzerine, Pera’nın tanınmış fotoğrafçılarından Foto Français’nin sahibi Jean Weinberg’in yanına girdi. 1931’de Weinberg’den ayrılıp, Beyoğlu Kuloğlu Sokak’ta ilk stüdyosunu açtı.
Türkiye’nin gelişen ve yenileşen yüzünü tüm dünyaya tanıtmak için Vedat Nedim Tör (1897-1985), 6 Ekim 1933’de Matbuat Umum Müdürlüğü (Basın Yayın Genel Müdürlüğü) görevine atandı. Tör’ün bu görevdeki ilk yayını olarak 1934’te La Turquie Kemaliste dergisi Devlet Matbaası’nda basıldı.
Tör’ün görevlendirdiği Othmar’ın fotoğrafları genç Cumhuriyeti dünyaya tanıtmak amacıyla hazırlanan ve baskısı Münih’te Türkçe, Fransızca, İngilizce ve Almanca yapılan Fotoğrafla Türkiye adlı albümde (1936), La Turquie Kémaliste dergisinin pek çok sayısında, pullarda, kartpostallarda, kâğıt paralarda, kitaplarda, broşürlerde, takvimlerde ve pek çok tanıtıcı yayında kullanıldı.
II. Dünya Savaşı nedeniyle ülkesinde askere alındığı haberini alan Othmar, 30 Haziran 1940’da işinden ayrılarak Avusturya’ya gitmek zorunda kaldı. Savaşın bitiminde 21 Temmuz 1947’de İstanbul’a döndü.
Beyoğlu’nda bir fotoğrafhane kiralayarak çalışmalarını sürdürmeye başladı. 1947’de Türk vatandaşlığına geçmek için başvurdu. Eşi Evangelia ve Türkiye’de doğup büyüyen üç çocuğu Türk vatandaşıydı. Oğulları Ralph 3 yıl denizci olarak Heybeliada’da, Walter ise 2 yıl Ankara’da bir generalin şoförü olarak askerlik görevini yapmıştı. Tüm bunlara karşın Othmar Pferschy, vatandaşlığa kabul edilmedi.
1969’da her zaman “ikinci vatanım” dediği Türkiye’yi sessizce terk etti. 43 yılını Türkiye’de geçiren Othmar Pferschy 1984’te Münih’te öldü.
Othmar’ın fotoğraflarını ne yapması gerektiğini Alanya’da yaşayan kızı Astrid von Schell bana danıştığında o sıralar yeni kurulan İstanbul Modern’in arşivine bağışlamasını söyledim.
2005 yılında Astrid’den aldığım 1714 adet negatifi ve 1293 adet fotoğraf baskısını büyük bir kolinin, eski bir iş çantasının ve kilitleri kopmuş bavulun içinden tek tek çıkarıp, bir hafta boyunca tutanak hazırladım. Eski bavulun dibinde, en son olarak bir sarı ipek kravat kaldı. Onu Astrid’e bıraktım.
Bu fotoğraflardan ve benim arşivimde olanlardan düzenlediğim; 4’ü Avusturya’nın dört ayrı kentinin önemli müzelerinde, 3’ ü İstanbul, Ankara, Bursa’da olmak üzere 7 adet sergisini açma onuruna sahip oldum. Othmar, kent ve mimari fotoğraflarında; devasa binaları, modern fabrikaları, okulları, üniversiteleri, sağlık kuruluşlarını, sokakları, caddeleri, stadyumları, parkları, meydanları görüntüledi. İnsan ve yaşama ilişkin fotoğraflarında ise 19 Mayıs törenlerini, köylüleri, işçileri, ata binenleri, tenis oynayanları, eskrim yapanları, laboratuvarda çalışanları, daktilo yazanları, piyano çalanları, v.b. büyük bir titizlikle saptanmış anlarda, kusursuz bir teknikle, mükemmel bir estetikle yansıttı. Othmar’ın fotoğrafçılık yılları Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarının önemli görsel belgeleridir.
Engin Özendes,
Türk fotoğrafı ve tarihi üzerine araştırmalarına 1974’te başladı. Çok sayıda yerli ve yabancı gazete, dergi ve ansiklopedide yazıları yayımlandı, jüri üyeliğinde bulundu, konferanslar verdi, TV programları hazırladı.
Fotoğraf üzerine yaptığı çalışmaları nedeniyle 1990’da Fédération Internationale de L’Art Photographique (FIAP) tarafından Excellence Fiap (ESFIAP) unvanı verildi.
Küratör olarak Türkiye’de 61, yurtdışında 20 sergi açtı. 2004-2011 tarihleri arasında, İstanbul Modern Sanat Müzesi’nin Fotoğraf Sergileri Küratörü olarak görev aldı.
2016’da İFSAK (İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği), 2017’de BUFSAD’ın (Bursa Fotoğraf Sanatı Derneği) Onur Üyesi oldu. 2019’da İFSAK (İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği) tarafından Yılın Fotoğraf Ödülü verildi. 2020’de TFSF’nin (Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu) Araştırmacı İnsanlar kategorisinde yılın ödülünü aldı. Nilüfer Belediyesi Fotoğraf Müzesi danışmanlığını ve serbest küratörlük çalışmalarını sürdürmektedir.
KİTAPLARI:
1987 Photography in the Ottoman Empire 1839-1919 (İngilizce) Haşet Yayınları, İstanbul
1989 Fotoğrafçı Ali Sami 1866-1936 (Türkçe-İngilizce), Haşet Yayınları, İstanbul.
1992 Türkiye’de Fotoğraf , İletişim Yayınları, İstanbul.
1995 Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğraf 1839-1919 (Türkçe-İngilizce), İletişim Yayınları, İstanbul.
1998 Abdullah Frères: Osmanlı Sarayının Fotoğrafçıları (Türkçe-İngilizce ayrı ciltler), Yapı Kredi Yayınları,İstanbul.
1999 Osmanlı’nın İlk Başkenti: Bursa (Türkçe-İngilizce ayrı ciltler), Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları,İstanbul.
1999 Osmanlı’nın İkinci Başkenti: Edirne (Türkçe-İngilizce ayrı ciltler), Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları,İstanbul.
1999 Osmanlı’nın Son Başkenti: İstanbul (Türkçe-İngilizce ayrı ciltler), Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları,İstanbul.
1999 Sébah & Joaillier’den Foto Sabah’a: Fotoğrafta Oryantalizm (Türkçe-İngilizce ayrı ciltler), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
1999 Türkiye’de Fotoğraf (Türkçe-İngilizce), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
2000 Merhaba Atina Here İstanbul (Türkçe-Yunanca-İngilizce), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
2013 Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık 1839-1923, (Türkçe-İngilizce ayrı ciltler), Yapı Endüstri Yayınları, Istanbul
2016 Türkiye‘de Fotoğrafa Modern ve Çağdaş Yaklaşımlar, (Türkçe-İngilizce), Yapı Endüstri Yayınları, Istanbul
2017 Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık 1839-1923, (İkinci baskı), Yapı Endüstri Yayınları, Istanbul
2019 Bir Yol Öyküsü / Fotoğrafın Ardında 180 Yıl, Pera Müzesi Yayınları, İstanbul
2021 Kilometre+24 / Bir Gün Boyu Küçükçekmece, Küçükçekmece Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
2022 Tarih Size Bakıyor / Ara Güler Fotoğraflarında Arkeoloji, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve T.C. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, İstanbul
2022 Misi’den Gümüştepe’ye, Nilüfer Belediyesi Yayınları, İstanbul
YAYIMCILIK ÇALIŞMALARI:
1976-1981Yeni Fotoğraf Dergisi, Sahibi ve Yazıişleri Müdürü.
1978 Türk Fotoğraf Yıllığı, Yayıncı ve Editör.
1980 Türk Fotoğraf Yıllığı, Yayıncı ve Editör.
1989 Hürriyet Gösteri Dergisi, Fotoğrafın 150. Yılı Özel Eki Danışmanı.
1994 Photo GLOBE Dergisi, Yayın Danışmanı.
Afiş Tasarımı: Dayk Danzig
